تاریخچه سازمان های غیردولتی ایران ؛ آسیب شناسی و شناخت وضعیت آنها با اشاره موردی به مؤسسه «جامعه  معلولین ایران»
ترجمه و نوشته دکترکامران عاروان مدیرعامل جامعه معلولین ایران
آبان 1397
 
مقدمه
جامعه ایرانی در مواجهه با نیازهای خود در حوزه های سیاسی، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و نیز در برخورد با مسائل جهانی درصدد برآمد تا مسوولیت های بیشتری را در جامعه با هدف کوچک سازی دولت (از اهداف دولت های اخیر هم بوده است) ، دموکراتیزه و مدنی سازی جامعه ، مرتفع ساختن نیازهای اقشار محروم و خاص و غیره ، پیگیری نماید که این روند به ایجاد ، رشد و توسعه سازمان های ملی و بین المللی و حتی سازمان های سنتی منجر شد و سازمان های بین المللی به ویژه سازمان ملل توجه ویژه ای از لحاظ حمایت فکری ، مالی و سیاسی به این سازمان ها در سراسر جهان و از جمله ایران داشتند .
سازمان های سنتی و سازمان های غیردولتی موجود در ایران به چند دسته تقسیم شده اند:
 

1. سازمان های غیردولتی حفاظت از محیط زیست؛
2.  سازمان های غیردولتی کنترل جمعیت و سلامت؛
3. سازمان های غیردولتی زنان و توسعه؛
4. سازمان های غیردولتی کودکان؛
5. سازمان های غیردولتی علوم و تکنولوژی.

در این نوشتار به بررسی وضعیت ، روابط با دنیای روز، موانع و نقاط قوت و میزان توانمندی این سازمان ها پرداخته شده است.
 در این مقاله همچنین به جامعه معلولین ایران و شرایط آن در چهلمین سالگرد تأسیس آن پرداخته خواهد شد که از آبان 1357 در ایران در حوزه معلولان جسمی حرکتی فعالیت داشته است.
 

1. سازمان های اجتماع محور سنتی CBOs در ایران

 
پیش از آن که به بررسی وضعیت و مسائل مرتبط با سازمان های غیردولتی NGOs به شکل نوین و امروزی آن پرداخته شود لازم است نظری به پیشینه چنین سازمان هایی با شباهت های حداکثری یا حداقلی آن در ایران پرداخته می شود تا هم به اشکال موجود این سازمان ها که با نوسازی خود ادامه حیات داده اند آشنایی و اشراف لازم پیدا شود و هم تفاوت ها و شباهت های برگرفته این دو شکل سازمان فهمیده شود .
ایران بنا به تاریخ طولانی خود و نیازهای آدمیان این سرزمین گروه هایی با اهداف مختلف و اشکال گوناگون تشکیل داده اند و در یک تقسیم بندی سه گروه از این سازمان ها مشهود است:

1. سازمان های تولیدی که در سه بعد کشاورزی ، باغداری و دامداری سازمان های جمعی سنتی با توجه به وضعیت اقتصادی و اقلیمی بخش های متنوع ایران موجودیت یافته است و همیاری در بهره بری از آب، همیاری در برداشت محصول (در دوره زمانی خاص) ، همیاری بنه ، همیاری برای باغداری و همیاری در دامداری از معروفترین این سازمان های جمعی سنتی در ایران با سابقه طولانی است.
2. سازمان های تجاری و اعتباری که صندوق های قرض الحسنه و بازارهای هفتگی دو نوع سنتی و مشهود این گونه سازمان ها در ایران است که با هدف تأمین نیازهای مالی و اقتصادی اعضا بوجود آمده و بر همین بنا ادامه حیات داده است . صندوق های قرض الحسنه را تا 1357 زمان انقلاب اسلامی تا حدود 200 صندوق تخمین زده اند که اکثر آنها به فعالیت علیه رژیم وقت و همکاری با انقلابیون مشغول بوده اند . از آن زمان تا سال 1367 این میزان با حمایت جمهوری اسلامی به 3000 صندوق رسید و میزان آن تا 1379 به 10000 هم رسیده است . این صندوق عمدتاً در مساجد و بازارهای شهر تشکیل شده است . بازارهای هفتگی نیز هنوز در شهرهایی از ایران بر پا می شود و کالاهای متنوع تولیدی و فراهم شده در آن در سطح محلی و منطقه ای عرضه می شود و علاوه بر ارتباطات مالی و اقتصادی مرکزی برای روابط اجتماعی نیز به شمار می آید.
3. سازمان های یاریگری داوطلبانه از کهن ترین سازمان های جمعی سنتی ایران زمین است که با حمایت افراد دارا و دیگر گروه ها ، انجمن های خیریه و انساندوستانه را بر پا داشته اند تا به یاری داوطلبانه از خانواده های نیازمند و یا آسیب دیده از بلایای طبیعی و بیماری های همه گیر بپردازند . اکنون این انجمن های خیریه تحت نظر سازمان اوقاف هستند.

علاوه بر اینها می توان به شبکه های حمایتی خانوادگی نیز اشاره کرد که در مراسم های عروسی ، عزا و رخدادهای مذهبی به حمایت نیازمندان می پردازند . دهۀ محرم نمود آشکاری از فعالیت این شبکه ها در اشکال هیات ها ، حسینیه ها ، تکایا و غیره هست که به اطعام و شربت دادن اعضا و دیگر افراد می پردازد .
این سازمان ها در هر شکلی که هستند دارای ویژگی های زیر هستند:
الف : آنان با توجه به نوع کاری که انجام می دهند متنوع و متعدد هستند.
ب : نشانگر عمومیت و فراگیری فرهنگ همیاری جمعی در ایران از دیرباز هستند.
ج : اعضای این سازمان ها در برنامه و تصمیم سازی واحد عمل می کنند.
د : این سازمان ها ناپایدار و فصلی هستند و به سبب حل مشکلی یا رفع نیاز بر پا می شوند.
ه : آنان مردم محور هستند.
و : تنها به تأمین نیازهای اعضا نمی پردازند بلکه به یاری افراد آسیب پذیر و حاشیه نشین نیز می پردازند.
این سازمان ها در نتیجه نوسازی های ایران ، شهرنشینی و دگرگونی اقتصاد زیست پایه ، تضعیف شدند و حتی از هم پاشیدند. با اینحال تعدادی از این سازمان ها، صندوق های قرض الحسنه، بازارهای هفتگی، بنه ها، گروه های زنان در کشاورزی و دامداری و انجمن های خیریه با هماهنگ سازی اوضاع امروزی به حیات خود ادامه داده اند.
 

1. سازمان های غیردولتی NGOs در جهان و ایران

 
سازمان های غیردولتی NGOs بر اساس عملکرد ، اهداف و روش های کاربردی از پدیده های دنیایی معاصر است . هر چند ریشه های تاریخی آن را نمی توان منکر شد و پوشاند . این قضیه در تعریف آن شکل حقیقی تری به خود می گیرد و نمایه ها و ویژگی های خاص آن پدیدار می شود . در تعریفی توصیفی ان جی او به عنوان جمع افرادی داوطلب و غیرانتفاعی ، مستقل از حکومت که در حد محلی ، ملی یا بین المللی تشکیل شده اند . افرادی که در پی اهداف و مقاصد انسان دوستانه مشترک و امور معین اهداف و کارکردها ی این افراد هستند . این سازمان ها در زمینه های آگاهی بخشی ، آموزش ، پژوهش با ارائه خدمات داوطلبانه برای بهبود اوضاع ، فعال هستند . واقعیت این فعالیت ها برای سودبخشی نیست . اگر فعالیت منجر به درآمد شود ، آنها نمی توانند و نباید به عنوان سود آن درآمد تقسیم شود .
در تعریف دیگری ویژگی های یک ان جی او این گونه ذکر شده است:

1. داوطلبانه باشد؛
2. غیردولتی باشد؛
3. غیرانتفاعی باشد؛
4. برطرف کننده نیازهای اجتماعات و یا گروه های اجتماعی خاصی باشد.

در تعریف دیگری ان جی او به عنوان "یک سازمان مستقل، غیردولتی، غیرانتفاعی با شرکت داوطلبانه گروهی از شهروندان تعریف شده که اطراف سبب اجتماعی مشترک گردآمده اند و ملتزم به موکلانی هستند و به خدمت کردن ادعا و اقرار دارند." آمده است .
NGOs در دنیای جدید همزمان با اصلاح وضعیت اقتصادی و استانداردهای زندگی و رشد دموکراسی به ویژه در اروپا و آمریکای شمالی رشد کردند و در جنبه های مختلف زندگی اجتماعی نقشی بر عهده گرفتند و حتی در خیلی موارد به کاهش وظایف بی شمار دولت مبادرت ورزید و این توأم با هدف کوچک سازی دولت وتبدیل دولت مداخله گر به دولت نظارتی بوده است.
این وضعیت در کشورهای جنوب دیرتر و کندتر آغاز شد و افزایش گرایش مردم سالاری در تمامی ابعاد جامعه ضرورت حرکت های جامعه مدنی را ایجاب نمود هر چند موانعی چون فقدان بازارهای آزاد و کوچک بودن بخش خصوصی در مقابل بود.
در این خصوص اعلامیه اجتماع جهانی کپنهاک در 1995 این نکته را نیکو توصیف کرده است "بهبود و افزایش کیفیت زندگی همه مردمان قصد غایی توسعه اجتماعی است . این قصد نیازمند نهادهای دموکراتیک (مردم سالارانه) با ملاحظه حقوق بشر و آزادی های بنیادی ، افزودن و برابر سازی فرصت های اقتصادی، تأمین قانونی و قضایی، ترفیع احترام به تکثر فرهنگی و حقوق افراد متعلق به اقلیت ها و درگیری فعال جامعه مدنی است".
جوامع داوطلبانه جامعه مدنی– که شهروندان را در امور مدنی (شهری) خارج از قلمروی مستقیم حکومتی درگیر می سازد- به طور بالقوه ای فشار آفرین است که حکومت مسئول را پیش می برد، بر ناهنجاری های اجتماعی و نابرابری های اقتصادی نظارت می کند، مراقب حقوق بشر شامل قضایای جنسی و فرهنگی باشد و پرورش شهوندی مورد نیاز حکمرانی دموکرات (مردم سالار) باشد.
جامعه مدنی، بخش داوطلبانه و بخش سوم– اصطلاحات بکار برده به طور تبادل پذیری به چند گانگی جوامع شهروندی اطلاق می شود که از حکومت مستقل اند و بیرون آمده از دل مقاصد اجتماعی، اقتصادی یا فرهنگی با برخی اشکال قابل شرح در حیات درونی مردم سالاری است. سازمان های جامعه مدنی (CSOs) شامل گروه های پیشه وران، اتحادیه های تجاری ، جمع های اجتماعی و طیف گسترده ای از فعالان غیردولتی دیگری است که ممکن است در خدمات داوطلبانه، هوادارانه و فعالیت های مورد علاقه خاص درگیر شوند. CSOs همچنین در برگیرنده سازمان های غیردولتی NGOs است که در تنوعی از مسائل انسان دوستانه و فعالیت های توسعه مدارانه مشابه با کارگزاران یاری گر توسعه یافته، درگیر هستند.
رشد و توسعه این سازمان ها در جهان معاصر بطئی و کند بود و با شرایط و اوضاع جهان و اولیت ها و ضرورت ها هر جامعه پیش می رفت. با اینحال سرعت رشد و توسعه آن در جهان غرب بیش از سایر نقاط جهان بود.
بنا به گزارش کمیسیون حکومت جهانی ، شمار سازمان های غیردولتی بین المللی در سال 1900م به کمتر از 100 سازمان می رسید و در 1917م به 176 و در 1950م به 2000 منتهی شد. از این زمان به بعد این میزان افزایش چشمگیری یافت و در 1960م به 4000 و در 1970م به  8000 و در 1980م به 15000 رسید. در حال حاضر 30000 سازمان تخمین زده شده است و این علاوه بر برآورد سه میلیون 3000000 سازمان غیر دولتی در سطح محلی و ملی است.
با توجه به این پیشینه، ایران نیز برکنار از این روند نبود هر چند به خاطر رخدادهای صد ساله آن (انقلاب ها ، جنگ ها ، بحران های اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی) با روندی آهسته و گسسته مواجه شد و به نظر ایران هنوز در ابتدای این روند است. در دولت اصلاحات با تأکید بر ایجاد جامعه مدنی به عنوان استراتژی برای پیشبرد اهداف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، رشد و توسعه  سازمکان های غیردولتی فزونی یافت و میزان مشارکت مردم در سطوح ملی و محلی مورد تشویق و تأیید قرار گرفت و نیز سازمان های حکومتی ذیربط با این قضیه به تلاش در جهت تأسیس تعداد بیشماری از این گونه سازمان های غیردولتی و یا حمایت و تشویق به ایجاد انها مبادرت ورزیدند.
سوای داوطلبانه بودن و یکسری اهداف خیریه ای NGOs  و CBOs در ایران، در نحوه عملکرد و اهداف متفاوت و مجزا عمل می کردند و NGOs   با شیوه ها و نگرش هایی جدید به اداره خود ، نیل به اهداف و سایر قضایای مرتبط با خود می نگریستند و CBOs سعی در حفظ شاکله سنتی و مذهبی خود و روش های خود داشتند . هر چند هم NGOs   ایرانی خود را جدا از سنت ها و اعتقادات مذهبی و ارزش های ملی نمی بینند و هم  CBOs ایرانی خود را بی نیاز از دستاوردهای نوین روز (چه  از لحاظ نرم افزاری و چه سخت افزاری) نمی دیدند و برای ماندگاری در شرایط جدید، به تطبیق خویش اقدام ورزیدند.
 

1. ضعف ها و موانع NGOs  در ایران

 
از آنجا که سازمان های غیردولتی تشکیلاتی نوپا هستند و رشد و قوت آنها کاملاً تابع شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد، نباید فرض کرد که بی مانع و بی اشکال هستند. مسلماً سیر و روند آنها با مشکلاتی مواجه است که مقداری از تکوین انها را باید بر اساس تجربه آزمون و خطا است. هر چند سعی بر استفاده از تجارب کشورهای موفق در این زمینه نیز کارساز خواهد بود. این موانع و مشکلات به درونی و بیرونی تقسیم می شود و در حوزه های سیاسی، حقوقی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی قابل مشاهده است .
بانک جهانی که از جمله حامیان بین المللی سازمان های غیردولتی بوده ضعف های مشترک انها را چنین آورده است :

• کارشناسی مالی و مدیرت محدود
• توانایی محدود مؤسسه ای (نهادی)
• میزان اندک صرفه داری
• جدایی یا فقدان ارتباط درون سازمانی و یا هماهنگی
• مقیاس ناچیز میانجیگری و وساطت در این سازمان ها
• فقدان فهم تحمل اجتماعی Broader Social یا بسترهای اقتصادی

 
کارگاه آموزشی بوشهر که با حضور 100 نماینده از NGOs  ایران تشکیل شده بود نیز این مشکلات را برای آنان برشمرد:

• فقدان فهم و قدردانی دریافت نقش NGOs
• نبود وضوح (روشنی) در قوانین تنظیمی برای کار NGOs  که قوانین معتنابهی و حصارهای مؤسسه ای برای آنان خلق می کرد.
• چندگانگی و ناهماهنگی مراکز تصمیم سازنده ، اعمال کننده کنترلی همه گیر و به طور مؤثری محدودکننده نوآوری و خلاقیت.
• تسلط حکومت در چشم انداز توسعه ، محدودکننده فراگیر شهروندان در نوآوری های خصوصی و گروهی.
• ضعف ماندگار در برخی از NGOs   موجود شامل نبود اعتبار ، نبود مهارت های حرفه ای و توانایی در برآوردن اهداف مورد حمایت آنها.
• منابع ناچیز مالی و مدیریتی.
• همبستگی ناکافی (گسستگی) برخی از NGOs   با مجامعی که مدعی خدمت کردن به ویژه به اقشار ضعیف و محروم هستند.
• نیاز به معرفت و فهم افزونتر NGOs   در بخش حکومت و مردمی.

 
اما موانع حقوقی که این کارگاه آموزشی بدان پرداخته این موارد است:

• قوانین پیچیده و ناعادلانه و رویه ای که در حدود سه دهه گذشته رشد کرده، کارهای پیشینیان و بن ریشه های نوآوری جامعه را فرونشانده و روحیه کارهای داوطلبانه گری را فروکشته و دلسرد کرده است.
• نظام حقوقی مبتنی بر بدبینی به همه گردهمآیی ها و انجمن هاست و روابط حکومت با گروه های داوطلبانه به روشنی تعریف نشده است.
• چندگانگی مراکز تصمیم سازی حکومتی؛ هر کدام از سیاست های مستقل خاص خود پیروی کرده و بدون هیچگونه هماهنگی که خود موانع بیشماری برای NGOs   می آفریند.
• NGOs   و CBOs اطلاعات کافی در مورد این رویه های پیچیده برای آنها فراهم نشده است و بدنه حکومت آنها را راهنمایی نمی کند و یاری نمی رساند.
• در یک نگاه با وزارت خانه ها و سازمان های متعددی مرتبط با NGOs   و CBOs بر می خورد می شود چون وزارت کشور، وزارت دادگستری، سازمان امور خیریه و اوقاف، وزارت تعاون، وزارت فرهنگ و ارشاد، وزارت کار، وزارت تحقیقات و آموزش عالی، وزارت امور خارجه، سازمان ملی جوانان، مرکز مشارکت در امور زنان، شهرداری ها.

 

1. نقاط قوت NGOs   ایرانی

 
البته این اندیشه نیز نادرست است که NGOs   ایرانی را فاقد هر گونه نکته مثبت و فایده مند بدانیم و تنها به فهرست کردن موانع و مشکلات پیش روی آنها بپردازیم . NGOs  ایرانی نقاط قوتی دارند که در تشکیل آنها و ادامه حیات آنها پرثمر واقع شده و کارآیی و عملکرد آنها را ارتقاء و اعتلاء بخشیده است . بی تردید توجه فزون تر به این این نقاط قوت در نهادینه سازی و ریشه دار کردن این سازمان های غیردولتی نقشی مؤثر دارد .
از جمله نقاط قوت و مثبتی که مدنظر کارگاه آموزشی بوشهر بوده این هاست :

• اصلاح قوانین به منظور خلق تواناسازی بیشتر محیط برای تقویت NGOs .
• داشتن استعداد توسعه.
• ترفیع مبادلات ، همکاری شبکه ای و تکنیکی (فن آوری) میان گروه های مشابه در سطوح ملی و بین المللی.
• ارتقاء و حمایت از توسعه نظام های اطلاعاتی و آفرینش یک بانک اطلاعاتی NGOs .
• توسعه گفتگوی NGOs   و مشاوره با استان ها.
• پشتیبانی از عمل محوری و پژوهش های کاربردی و مطالعات حلقه ای و یافته های پژوهشی با سیاست های نوین و برنامه های عملی.
• تسهیل ارتباط با NGOs   محلی ، ملی و بین المللی سراسر جهان برای کمک به پر کردن خلاهای موجود و متصل شدن به نیازهای انتقادی NGOs   ایران.
• بالا بردن نوآوری و آزمایش امور جدید و گرایش مردم محوری و هدف قرار دادن جوامع ندار و محروم.

 
3-2 پیشنهادهای سازنده برای NGOs   ایرانی
 
با اذعان به موانع و نقاط قوت موجود برای پیشبرد اهداف و مقاصد این سازمان های غیردولتی نوظهور و بهینه سازی عملکرد و کارآیی آنها ، سازمان ملل متحد پیشنهادهای سازنده ای ارائه داده است:

1. NGOs   بین المللی و محلی ایران باید به ایجاد مشارکت کاری برای توسعه و تکمیل کردن طرح های جامعه محور سود ده هم برای جوامع محلی ندار و هم برای خانواده های مهاجر محروم ، تشویق کرد.
2. از مبادلات شبکه ای و تجربی میان NGOs   محلی و بین المللی باید حمایت شود.
3. به منظور تکمیل آن سیاست های اعلان شده کاری ، رابطه نزدیک تری با انجمن های پیشرفته بین المللی به ویژه NGOs   بین المللی ، توسط حکومت جمهوری اسلامی که باید موارد زیر را ملاحظه نمود:

• توسعه و مشاوره با NGOs   ایرانی و بین المللی که چارچوبی تسهیل گر برای همکاری و جذب بیشتر درآمیختگی انجمن هاو خیریه های بین المللی . چاچوب باید نظامی توامندتر برای نوآوری های NGOs   بیافریند.
• بکارگیری خیران در گفتگویی بی پرده و منصفانه برای معرفی کردن و عنوان کردن موانع به انجمن های جهانی مسوول و درگیر برای حمایت و حفاظت شمار زیادی از مهاجران در ایران.
• توسعه اطلاعات شفاف تری برای شکل گیری مکانیسم.

 

3. تجربۀ سازمان  غیر دولتی «جامعه معلولین ایران»

 
گروهی از معلولان دارای معلولیت جسمی -حرکتی با درک شرایط جدید و نیاز معلولان به داشتن چنین سازمانی در آبان ماه 1357 اقدام به تأسیس سازمان غیردولتی جامعه معلولین ایران ، نمودند و به عنوان اولین سازمان غیردولتی مرتبط با معلولان جسمی و حرکتی در اسفند همان سال نام خود را ثبت و شروع به فعالیت نمودند. هدف اصلی تشکیل آن؛ «پیگیری و نلاش در جهت شناساندن توانایی ها و حل مسائل و مشکلات و همچنین ارتقاء بیش از پیش نیروهای مادی و معنوی معلولان» که بمنظور تحقق اهداف فوق، جامعه معلولین ایران در زمینه های الف؛ فرهنگی- آموزشی، ب؛ حقوقی- اجتماعی، ج؛ بهداشتی- درمانی، د؛ رفاهی و دیگر خدمات مرتبط با معلولان بود تا بتواند از انبوه معضلات و بسیاری دغدغه های مبتلا به این قشر محروم و سختی دیده بکاهد و زمینه های اعتلای فرهنگی، آموزشی، حقوقی، اجتماعی، بهداشتی درمانی و اقتصادی معلولان را در جامعه فراهم سازد.
ساختار جامعه معلولین ایران براساس الگوی دموکراسی مبتنی است. اساسنامه مصوب جامعه معلولین ایران، حکم قانون اساسی این سازمان را دارد که سعی شده برای مدت مدیدی نیازهای جامعه معلولین ایران را برطرف نماید. 
اعضای جامعه معلولین ایران، حق انتخاب نمایندگانی را دارند که وظیفه آنها در وهله اول انتخاب اعضای هیات مدیره و بازرسان و در وهله بعدی نظارت و نظردهی در امور کلان و مهم جامعه است. 
هیات مدیره نیز براساس اساسنامه و سایر قوانین جامعه به انجام امور داخلی و بیرونی آن می پردازد و بازرسان ناظر مستقیم عملکردهای آنها هستند. در تمام این سالها جامعه معلولین ایران 20 دوره مجمع سراسری و انتخابات هیات مدیره برگزار کرده است.
جامعه معلولین ایران از مردمی ترین و دمکرات ترین سازمان های غیردولتی در ایران است و عملکرد چهل ساله آن شاهدی بر این مدعاست که با همین شیوه به اداره خود پرداخته و امور خود را در دست داشنه است. 
جامعه معلولین ایران در تمام این سال ها، کوشش کرده تا استقلال مالی و ساختاری خود را حفظ نماید و در عین حال به تعامل و ارتباط مستمر و مثبت با سازمان های دولتی مرتبط با امور معلولان (بویژه سازمان بهزیستی کشور) بپردازد و از این لحاظ هم جایگاه والایی میان دیگر سازمان های غیردولتی مرتبط با امور معلولان در ایران دارد.
 این جامعه با توجه به بضاعت خود و نداشتن بودجه دولتی و با تکیه بر منابع مردمی و همیاری معلولان توانمند، خدمات بسیاری را برای اعضای خویش مهیا کرده و حداکثر تلاش خود را برای بسیج نیروهای معلول برای دستیابی به حقوق مختصر خود صرف نموده است. حتی برای فراگیر نمودن فعالیت های خود، در مراکز استان ها و شهرستان ها به تأسیس شعبه و دفتر مبادرت ورزیده است و هر ساله این میزان افزایش یافته و تا امروز 20 شعبه و 40 دفتر و تقریباً000/50 هزار نفر عضو داشته در سراسر ایران شکل گرفته است. 
 

• این تشکل و فعالیت های طولانی آن مزایای بسیاری داشته است:
• پیگیری امور معلولان توسط خود آنها بر اساس توانمندی های آنها و بصورت اهدافی مشترک و ضروری؛
• بالارفتن اعتماد به نفس آنها برای تداوم و گسترش امور فردی و جمعی خودشان در همه حوزه های اجتماع از طریق همفکری، تبادل نظر و انجام کارهای جمعی و مشارکت در آن؛
• همدلی و همدردی معلولان با یکدیگر و سهیم شدن در ارائه راه حل های قابل استفاده برای یکدیگر نسبت به مشکلات مشترکی که در مسائل درمانی، حقوقی، توانبخشی، مناسب سازی، اشتغال، زندگی اجتماعی و سایر مسائل؛
• یادگیری روش و شیوه ها و تجارب داخلی و بین المللی کاری و علمی سازمانی در حوزه معلولان و معلولیت و اجرا و گسترش آن با هدف تسریع و تسهیل دستیابی به حق و حقوق معلولان از طریق سازمان های متولی و مرتبط با امور معلولان؛
• گسترش فعالیت های آن در سطح استان ها و شهرستان های کشور که اهداف جامعه در تمام این نقاط کشور بطور یکنواخت و یکسان تسری داد و افراد توانمند بسیاری به این سازمان اضافه نمود؛
• ایجاد موج جدیدی از افراد توانمند معلول که مصرانه خواهان حق و حقوق معوقه خود بودند و این امر به صدای بلندی منجر شد که از طرق مختلف خواسته های جمعی معلولان را به گوش مسوولان رساند؛
• درگیرسازی دیگر بخش های جامعه همانند؛ رسانه ها، دانشگاه ها و مراکز توانبخشی و درمانی و بخش های فرهنگ و هنری با مسئله معلول و معلولیت.

 

• بهرحال در کنار این فواید ثمربخش باید به بخشی از معایب کوتاه مدت و درازمدت این جامعه در این چهل سال نیز اشاره داشت :

 

• کم اطلاعی و بی اطلاعی از نحوۀ کار جمعی و بهره گیری از خرد جمعی برای وصول به اهداف مشترک و در پیش گرفتن تکروی ها و عملکرد فردی و استبداد سازمانی در امور مرتبط با معلولان؛
• وجود نگرش ها و شیوه های مختلف برای رسیدن به هدف و اصرار برخی از افراد برای در پیش گرفتن یک شیوه یا شیوه خودشان در سازمان و نداشتن برنامه های بلند مدت برای محقق سازی اهداف عالیه سازمان؛
• وجود مشکلات بیشمار افراد معلول در همه حوزه ها و صرف زمان ، نیرو و هزینه در جهت برآورده سازی مشکلات فردی معلولان به جای پیگیری مستمر و گسترده اهداف جمعی و سازمانی؛
• عدم بهره وری کافی از نیروهای متخصص و تربیت آنها در این حوزه در درازمدت و خروج آنها از این سازمان که برخی از این افراد بعدها برای خود سازمان های مستقل و تخصصی در این حوزه تشکیل دادند؛
• نداشتن آسیب شناسی نسبت به عملکردهای دوره ای در این سازمان و نداشتن تحلیل کافی از این وضعیت و تکرار اشتباهات در زمان های بعدی؛
• نداشتن ارتباط لازم و گسترده با مراکز علمی و تخصصی در همه حوزه های معلولان و معلولیت و کم توجهی به تعمیق آموزش های تخصصی این حوزه؛
• عدم ثبات مدیریتی به واسطه تغییر افراد سازمانی و هیات مدیره ها و نداشتن مکان ستادی ثابت نیرومند با کادری مجرب با تعداد کافی برای تداوم این اهداف و برنامه ها؛
• به خاطر مشکلات اشتغال و معیشتی برخی از افراد با نیت انتفاعی وارد سازمان شدند و این خود لطمات زیادی به کار و فعالیت سازمان وارد ساخت و برخی افراد ، منافع سازمانی جامعه را قربانی خود ساختند؛
• متغیر بودن درآمدها و نداشتن بودجه و درآمد کافی برای انجام بهتر فعالیت های سازمانی در تمام حوزه ها ؛
• درگیربودن سازمان با مسائل اداری خارج از خود در حوزه های اداری، تأمین اجتماعی، مالیات، شهرداری و انجام بوروکراسی طولانی و فرسایشی دریافت مجوزهای لازم از طریق وزارت کشور، بهزیستی، نیروی انتظامی و غیره که برخی موارد به چالش بودن یا نبودن اصل وجودی سازمان هم کشیده شده است.
• مشکلات ناشی از تغییر نسل ها و کم توجهی در درک یکدیگر و اعمال شیوه تقابل به جای تفاهم و تعامل در درون سازمان.

 

• راهکارهای پیشنهادی برای بهبود و ارتقای جایگاه جامعه معلولین ایران:

 

• افزایش راهکارهای جمعی و ایجاد مکانیسم های همکاری ، تقسیم وظایف ، احترام به تخصص های افراد؛

 

• یافتن راهکارهای جدید و خلاقانه خارج از آنچه که همیشه بوده در راه ها و روش ها، تأمین منابع مالی، انجام امور اداری؛
• کاهش مشکلات ناشی از تفاوت نسل ها در این حوزه و توجه به تجارت افراد و واردسازی این تجارب در سازمان با روش های منطقی و قابل آزمون؛
• شجاعت ایجاد تحول و دگرگون سازی نگرش ها و تفکرات سازمانی؛
• استفاده از رفتارها و عملکردهای جذب گرایانه بجای حذف گرایانه؛
• استفاده از رفتارها و عملکردهای توام با تفاهم ، تعامل و تعاضد بجای تقابل و ایجاد تضاد؛
• استفاده از تعاملات بین المللی و مزایای آن در زمینه های منابع مالی ، انتقال تجارب و روش های مدرن و غیره.

 
منبع :
-Non-govermental Organizations in the Islamic Republic of Iran : A situation 1 UNDP-Iran Technical papers , M.Baquer Namazi and Others , United Nations Development Programme in the Islamic Republic of Iran , Tehran , 2000 .